Củ là một bộ phận của thực vật, thường là phần rễ hoặc thân phình to để tích trữ chất dinh dưỡng. Chúng thường phát triển dưới lòng đất, chứa nhiều tinh bột, nước và các chất dinh dưỡng quan trọng. 

Các loại củ ăn được

Củ cải trắng

Củ cải trắng là một loại rau củ quen thuộc trong ẩm thực châu Á, đặc biệt là ở Việt Nam, Nhật Bản và Hàn Quốc. Về bề ngoài, loại củ này có hình dáng dài, vỏ trắng mịn và ruột chắc. Củ cải trắng mang đến hương vị thanh nhẹ, hơi cay khi sống và ngọt tự nhiên khi được nấu chín. 

Đây là nguyên liệu quan trọng trong nhiều món ăn từ canh hầm, món kho đến các loại dưa chua như: kim chi hay dưa cải muối. Trong ẩm thực Việt, củ cải trắng thường được bào sợi muối cùng cà rốt, tạo thành món ăn kèm hấp dẫn cho bánh mì hay cơm tấm.

Không chỉ ngon miệng, củ cải trắng còn có giá trị dinh dưỡng cao, giàu vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện làn da. Lượng chất xơ dồi dào trong loại củ này hỗ trợ tiêu hóa, đồng thời thải độc, hỗ trợ chức năng gan và thận trong y học cổ truyền.

Củ cải đỏ

Củ cải đỏ còn được gọi là củ cải đường hoặc radish. Đây là một loại rau củ nhỏ thuộc họ Cải (danh pháp khoa học: Brassicaceae), có hình dáng tròn hoặc hơi thuôn dài, với vỏ màu đỏ rực và phần thịt trắng giòn bên trong. Loại củ này nổi bật với vị cay nhẹ, giòn sần sật khi ăn sống, mang lại sự tươi mát cho các món salad và món ăn kèm. 

Trong ẩm thực, củ cải đỏ thường được thái lát mỏng hoặc cắt nhỏ để thêm màu sắc và hương vị độc đáo cho các món ăn. Không chỉ hấp dẫn về mặt thẩm mỹ, loại củ này còn là nguồn cung cấp vitamin C, kali, chất chống oxy hóa dồi dào, hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch và sức khỏe tim mạch. Hàm lượng chất xơ trong củ cải đỏ cũng giúp cải thiện tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón. Đặc biệt, loại củ này chứa ít calo, phù hợp với chế độ ăn kiêng hoặc thực đơn lành mạnh.

 

Củ cà rốt

Củ cà rốt thuộc họ Hoa tán, danh pháp khoa học là Apiaceae. Đây là một trong những loại rau củ phổ biến và được yêu thích trên khắp thế giới nhờ màu sắc rực rỡ, vị ngọt tự nhiên và giá trị dinh dưỡng cao. Loại củ này thường có hình dáng dài thon, vỏ màu cam tươi, mặc dù còn có các giống khác với màu vàng, tím hoặc đỏ. Phần ruột của cà rốt giòn, có hương vị đặc trưng, dễ dàng kết hợp trong nhiều món ăn từ súp, hầm, salad đến các món nướng hoặc ép lấy nước.

Cà rốt được xem là “thực phẩm vàng” vì chứa hàm lượng cao beta-carotene, chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp cải thiện thị lực và bảo vệ sức khỏe đôi mắt. Ngoài ra, loại củ này còn giàu vitamin A, C, K và chất xơ, góp phần tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện tiêu hóa và hỗ trợ làn da khỏe mạnh. Đặc biệt, nhờ lượng calo thấp nhưng giá trị dinh dưỡng cao, cà rốt là sự lựa chọn lý tưởng trong các chế độ ăn kiêng và thực đơn lành mạnh.

Củ dền

Củ dền hay còn được gọi là củ cải đường (danh pháp khoa học: beetroot). Đây là một loại củ thuộc họ Rau dền (danh pháp khoa học: Amaranthaceae), nổi bật với màu đỏ tím đậm và hương vị ngọt tự nhiên. Với hình dáng tròn hoặc hơi thuôn, vỏ củ mỏng với phần thịt mềm nên được dùng nhiều trong ẩm thực.

Thực đơn với củ dền khá đa dạng từ món súp, salad, nước ép đến làm nguyên liệu tạo màu tự nhiên cho các món tráng miệng và đồ uống. Hương vị ngọt dịu của loại củ này mang lại sự cân bằng hoàn hảo cho các món mặn hoặc ngọt. Trong ẩm thực châu Âu, củ dền là thành phần chính của món súp truyền thống borscht. Còn trong ẩm thực Việt Nam, loại củ này thường xuất hiện trong các món canh hầm, làm tăng thêm hương vị và màu sắc hấp dẫn.

Củ dền rất giàu chất dinh dưỡng như: folate, sắt, kali và chất chống oxy hóa. Loại củ này được biết đến với khả năng hỗ trợ tuần hoàn máu, cải thiện huyết áp và tăng cường sức khỏe tim mạch. Ngoài ra, củ dền còn giúp thanh lọc cơ thể và hỗ trợ chức năng gan nhờ các hợp chất tự nhiên trong thành phần. 

Khoai lang

Khoai lang thuộc họ Rau muống (danh pháp khoa học: Convolvulaceae), được yêu thích trong ẩm thực Việt Nam. Với vỏ mỏng, màu sắc đa dạng từ cam, vàng, tím đến trắng, phần thịt củ mềm dẻo và vị ngọt tự nhiên. Nhờ hương vị thơm ngọt đặc trưng, khoai lang có thể kết hợp trong cả món mặn và món ngọt, đáp ứng khẩu vị của nhiều người. 

Không chỉ là thực phẩm quen thuộc, khoai lang còn rất giàu chất xơ, vitamin A, C, B6 và các khoáng chất như: kali, magie. Đây là loại thực phẩm tốt cho sức khỏe tiêu hóa, tăng cường thị lực, và hỗ trợ kiểm soát đường huyết nhờ chỉ số đường huyết thấp. Đặc biệt, khoai lang tím chứa các hợp chất chống oxy hóa giúp bảo vệ cơ thể khỏi tác động của gốc tự do. 

Khoai tây

Khoai tây thuộc họ Cà (danh pháp khoa học: Solanaceae), một trong những loại củ được trồng và tiêu thụ rộng rãi nhất trên thế giới. Về ngoại hình, loại củ này có hình dáng tròn hoặc bầu dục, vỏ ngoài mỏng, màu vàng, nâu hoặc tím và phần ruột chắc màu trắng hoặc vàng nhạt. 

Trong ẩm thực, khoai tây được xem là nguyên liệu đa năng, dễ chế biến và phù hợp với nhiều phong cách nấu ăn. Loại củ này có thể được luộc, nướng, chiên, nghiền hoặc làm súp. Ở các nước phương Tây, khoai tây còn là món ăn không thể thiếu trong các bữa chính, thường được dùng kèm với thịt, cá hoặc rau củ.

Khoai tây rất giàu năng lượng nhờ hàm lượng tinh bột cao, cùng với các vitamin và khoáng chất như: vitamin C, B6, kali, sắt,… Loại củ này giúp cung cấp năng lượng nhanh chóng, hỗ trợ chức năng thần kinh và cơ bắp, đồng thời cải thiện sức khỏe tiêu hóa. Tuy nhiên, cách chế biến có thể ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng của khoai tây nên hạn chế chiến với dầu để tránh nạp quá nhiều chất béo. 

Củ riềng

Củ riềng thuộc họ Gừng (danh pháp khoa học: Zingiberaceae), một loại gia vị đặc trưng trong ẩm thực châu Á, đặc biệt phổ biến ở Việt Nam, Thái Lan và Indonesia. Hình dáng củ thuôn dài, lớp vỏ nâu nhạt, thịt màu trắng ngà hơi vàng với hương thơm nồng, cay nhẹ, mang đến mùi vị độc đáo và chiều sâu cho các món ăn.

Trong ẩm thực Việt, củ riềng thường được sử dụng để chế biến các món như: giả cầy, cá kho riềng, lẩu hoặc làm gia vị cho các món nướng. Đặc biệt, riềng đóng vai trò quan trọng trong các món ăn truyền thống như: bún ốc hay bún mắm, giúp khử mùi tanh của hải sản và tăng hương vị đậm đà. Ở Thái Lan, riềng là thành phần không thể thiếu trong món súp Tom Yum, góp phần tạo nên vị cay nồng và chua thanh đặc trưng.

Không chỉ là gia vị, củ riềng còn được biết đến với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Trong y học cổ truyền, riềng được sử dụng để hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau dạ dày, tăng cường sức đề kháng nhờ vào các hợp chất chống viêm và kháng khuẩn tự nhiên. Ngoài ra, riềng còn giúp làm ấm cơ thể và cải thiện tuần hoàn máu. 

Củ dong

Củ dong thuộc họ Củ dong (danh pháp khoa học: Marantaceae). Đây là một loại củ quen thuộc trong đời sống nông thôn Việt Nam, thường được trồng để lấy bột làm miến hoặc tinh bột cho các món ăn. Củ dong có hình dáng thon dài, vỏ ngoài màu nâu sậm và phần thịt trắng hoặc hơi vàng nhạt, giòn, dễ chế biến. 

Sau khi được rửa sạch, củ dong thường bị nghiền để lọc lấy bột dong – một loại tinh bột trắng mịn, được sử dụng làm miến dong, bánh hoặc chè. Trong đó, miến dong là món ăn nổi tiếng trên mạng xã hội gần đây với độ dai, thơm và không bị nát khi nấu. Ngoài ra, tinh bột dong còn được dùng để làm các món bánh dân dã, giúp bánh có độ mềm mịn và vị ngọt nhẹ tự nhiên.

Về dinh dưỡng, củ dong chứa nhiều tinh bột dễ tiêu hóa, ít chất béo. Loại củ này cũng giàu chất xơ, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện sức khỏe đường ruột. Vì vậy, củ dong rất phù hợp cho những người muốn duy trì chế độ ăn uống lành mạnh hoặc cần thực phẩm dễ tiêu.

Củ sắn (củ đậu)

Củ sắn hay còn được gọi là củ đậu (danh pháp khoa học: Pachyrhizus erosus). Đây là một loại củ phổ biến trong ẩm thực Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á. Củ sắn có hình dáng tròn hoặc dài, vỏ ngoài màu nâu sậm, còn phần ruột bên trong có màu trắng. Sở dĩ loại củ này được ưa chuộng nhờ vào độ giòn, thanh mát, vị ngọt nhẹ và hương vị đặc trưng cho các món ăn.

Mọi người thường dùng củ sắn để chế biến các món ăn như: gỏi, nộm, salad hoặc dùng làm món ăn vặt nhờ vào sự tươi ngon và độ giòn tự nhiên. Trong các món ăn mặn, loại củ này có thể được xào, kho hoặc dùng làm nguyên liệu phụ trong các món canh. Ngoài ra, củ sắn cũng có thể được ép lấy nước để tạo thành nước giải khát mát lạnh, đặc biệt trong những ngày hè oi ả.

Về mặt dinh dưỡng, củ sắn là nguồn cung cấp chất xơ, vitamin C, cùng các khoáng chất như: kali, magiê, giúp tăng cường sức khỏe tiêu hóa và hệ miễn dịch. Đồng thời, loại củ này cũng có tác dụng làm mát cơ thể, giúp thanh nhiệt và giải độc.

Khoai từ

Khoai từ thuộc họ Củ nâu (danh pháp khoa học: Dioscoreaceae). Loại củ này có hình dáng thuôn dài hoặc hình trụ, vỏ ngoài màu nâu sẫm hoặc tím, trong khi phần ruột bên trong có màu trắng hoặc hơi vàng nhạt. Khoai từ có độ dẻo, bở và vị ngọt tự nhiên nên được sử dụng phổ biến trong ẩm thực Việt Nam.

Các món ăn được chế biến từ khoai từ như: luộc, xào, nấu canh hoặc làm nguyên liệu cho các món chè, đặc biệt là chè khoai từ – một món ăn quen thuộc vào dịp lễ Tết. Loại khoai này có thể kết hợp với thịt, cá hoặc rau củ để tạo ra các món ăn ngon miệng và dễ tiêu hóa. Đặc biệt, khoai từ thường được sử dụng để nấu canh hầm, giúp tạo ra vị ngọt thanh tự nhiên mà không cần dùng đến gia vị mạnh.

Về dinh dưỡng, khoai từ rất giàu tinh bột, chất xơ, vitamin C, kali,… giúp cung cấp năng lượng, hỗ trợ hệ tiêu hóa và cải thiện sức khỏe tim mạch. Ngoài ra, khoai từ cũng có tác dụng làm mát cơ thể, giải nhiệt và giúp thanh lọc cơ thể. 

Khoai mỡ (khoai ngọt)

Khoai mỡ hay còn gọi là khoai ngọt (danh pháp khoa học: Dioscorea alata). Đây là một loại củ thuộc họ Củ nâu (danh pháp khoa học: Dioscoreaceae), phổ biến ở Việt Nam và nhiều nước nhiệt đới. Loại khoai này có vỏ ngoài màu nâu sậm, thô ráp, phần ruột thường có màu tím, trắng hoặc vàng tùy giống với kết cấu dẻo mềm và vị ngọt bùi đặc trưng sau khi nấu chín. 

Hiện nay, khoai mỡ thường được sử dụng trong các món ăn như: chè khoai mỡ, khoai mỡ nghiền hoặc nấu súp, canh. Một trong những món phổ biến nhất là canh khoai mỡ nấu với tôm khô hoặc thịt bằm, tạo nên hương vị ngọt thanh, đậm đà, rất thích hợp trong bữa cơm gia đình. Ngoài ra, khoai mỡ còn được dùng để làm bánh, nấu cháo hoặc chiên giòn, mang đến sự đa dạng và phong phú cho thực đơn hàng ngày.

Về dinh dưỡng, khoai mỡ là nguồn cung cấp tinh bột chất lượng cao, giàu chất xơ, vitamin C, vitamin B6 và các khoáng chất như: kali và sắt. Loại củ này không chỉ giúp cung cấp năng lượng bền vững mà còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường sức khỏe tim mạch và ổn định huyết áp. Với đặc tính ít chất béo, khoai mỡ cũng là thực phẩm phù hợp cho những người muốn duy trì chế độ ăn uống lành mạnh. 

Khoai môn

Khoai môn thuộc họ Ráy (danh pháp khoa học: Araceae), một loại củ có vỏ ngoài sần sùi, màu nâu đậm hoặc xám với phần ruột bên trong trắng ngà hoặc tím nhạt và thường có những đường vân tím đặc trưng. Trong ẩm thực, khoai môn được chế biến đa dạng thành các món ăn như: chè, bánh, canh hoặc món chiên giòn. 

Về mặt dinh dưỡng, khoai môn rất giàu tinh bột, chất xơ, các vitamin nhóm B, đặc biệt là B6, cùng với các khoáng chất như: kali, magie và sắt. Loại khoai này giúp cung cấp năng lượng bền vững, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện sức khỏe tim mạch. Đặc biệt, khoai môn có đặc tính ít chất béo, không chứa gluten nên rất phù hợp cho những người có chế độ ăn kiêng. 

Khoai mì

Khoai mì hay còn gọi là sắn (danh pháp khoa học: Manihot esculenta), một loại củ phổ biến ở Việt Nam và nhiều nước nhiệt đới. Loại củ này có hình dáng thuôn dài, lớp vỏ nâu sẫm bên ngoài và phần ruột trắng ngà bên trong. Trong ẩm thực, khoai mì được chế biến thành nhiều món ngon như: khoai mì hấp, luộc, nướng đến các món chè khoai mì bùi ngọt. 

Về mặt dinh dưỡng, khoai mì cung cấp nhiều tinh bột, mang lại nguồn năng lượng dồi dào. Loại củ này còn chứa một số vitamin, khoáng chất như: vitamin C, canxi, magie hỗ trợ sức khỏe xương và miễn dịch. Tuy nhiên, trong khoai mì sống chứa hợp chất cyanogenic glycoside có thể gây hại cho sức khỏe. nếu không được chế biến đúng cách. Vì vậy, bạn cần phải củ này ngâm, bóc vỏ và nấu chín kỹ trước khi sử dụng.

Củ năng

Củ năng còn gọi là củ mã thầy (danh pháp khoa học: Eleocharis dulcis). Đây là loại củ có kích thước nhỏ, vỏ ngoài màu nâu sậm hoặc đen với phần ruột bên trong trắng ngần và giòn ngọt tự nhiên. Bạn có thể tìm thấy củ năng mọc trong môi trường đất ngập nước.

Trong ẩm thực, củ năng được sử dụng khá đa dạng từ món mặn đến món ngọt. Loại củ này thường xuất hiện trong các món chè, đặc biệt là chè củ năng nấu với đường phèn, mang lại hương vị thanh mát và giải nhiệt. Ngoài ra, củ năng còn được dùng trong món xào, nấu canh hoặc làm nhân bánh, giúp tăng thêm độ giòn và vị ngọt tự nhiên cho món ăn. 

Về dinh dưỡng, củ năng chứa nhiều nước, chất xơ, vitamin B6 giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa, ổn định huyết áp và tăng cường sức khỏe tim mạch. Đây cũng là nguồn cung cấp nhiều kali và các chất chống oxy hóa, giúp cơ thể chống lại tác động của gốc tự do. Với hàm lượng calo thấp, độ giòn ngọt tự nhiên thì củ năng là lựa chọn lý tưởng cho những ai đang tìm kiếm một thực phẩm lành mạnh và ít béo. 

Củ ấu

Củ ấu (danh pháp khoa học: Trapa bicornis), một loại củ dân dã thường mọc ở các vùng ao hồ hoặc đầm lầy. Đây là món ăn quen thuộc với người Việt Nam từ bao đời nay. Củ ấu có hình dáng độc đáo giống như chiếc sừng bò, vỏ ngoài màu đen hoặc nâu sẫm, cứng và nhẵn, bao bọc phần thịt trắng ngà bên trong.

Thông thường, củ ấu được luộc chín để làm món ăn vặt hoặc dùng làm nguyên liệu chế biến các món ăn khác. Khi luộc, phần vỏ dễ dàng được bóc ra để lộ thịt củ dẻo mềm, ngọt bùi, phù hợp làm món ăn nhẹ trong các dịp tụ họp gia đình. Ngoài ra, củ ấu còn được nghiền nhuyễn làm bột để chế biến bánh hoặc nấu chè, tạo nên vị thơm ngon, béo ngậy đặc trưng. 

Về dinh dưỡng, củ ấu chứa nhiều tinh bột, chất xơ và các khoáng chất như: kali, magiê và sắt. Những thành phần này có lợi cho sức khỏe tim mạch, hệ tiêu hóa và giúp tăng cường năng lượng. Đặc biệt, củ ấu có tính mát, thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để giải nhiệt và hỗ trợ điều trị một số vấn đề về sức khỏe.

Lời kết

Trên đây là các loại củ ăn được, gắn liền với nền ẩm thực của Việt Nam. Mỗi củ đều có hương vị đặc trưng để tạo nên sự đa dạng của các món ăn. Hãy tham khảo Ẩm Thực và Đời Sống để biết thêm nhiều về các loại rau củ quả tại Việt Nam nhé!

#CủCải #CàRốt #KhoaiLang #CủDền #KhoaiTây #SuHào #BíNgô #BíĐỏ #BíXanh #Bầu #Mướp #CàChua #DưaChuột #CàTím #Ớt #XàLách #BôngCải #SúpLơ #CảiThảo #CảiBóXôi #CảiNgọt #RauDền #RauMuống #Hành #Tỏi #Gừng #Nghệ